Rashtriya Kutumb Labh Yojana

Rashtriya Kutumb Labh Yojana: राज्यातील आर्थिक दृष्ट्या गरीब कुटुंबातील 18 ते 59 वयोगटातील कमावत्या स्त्री/पुरुषाचा अपघाती अथवा नैसर्गिक मृत्यू झाल्यास त्याच्या कुटुंबियांना एक रकमी 20,000/- रुपयांचे आर्थिक सहाय्य दिले जाते.

राज्यातील दारिद्रय रेषेखालील कुटुंबातील स्त्री/पुरुषाचा अपघाती मृत्यू झाल्यास त्याच्या कुटुंबियास अर्थसहाय्य देण्यासाठी सुरु करण्यात आलेली एक महत्वपूर्ण अशी योजना आहे.

गरीब कुटुंबात कमावती व्यक्तीवर सर्व कुटुंबाचे जीवन अवलंबून असते त्यामुळे अशा कुटुंबातील कमावत्या व्यक्तीचा एकाएकी मृत्यू झाल्यास त्याच्या कुटुंबावर उपासमारीची वेळ येते व उदरनिर्वाहाची मोठी समस्या निर्माण होते या सर्व गोष्टीचा विचार करून राज्य शासनाने सदर योजनेची सुरुवात करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजनेचे उद्दिष्ट

• आर्थिक दृष्ट्या गरीब कुटुंबातील कर्त्या पुरुषाच्या मृत्यूनंतर त्या कुटुंबाला उदरनिर्वाहाच्या समस्येचा सामना करावा लागू नये या उद्देशाने राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजनेची सुरुवात करण्यात आलेली आहे.

राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजनेचे वैशिष्ट्य:

• योजनेअंतर्गत दिली जाणारी लाभाची राशी लाभार्थी कुटुंबातील सदस्यांच्या बँक खात्यात DBT च्या सहाय्याने जमा करण्यात येते.
• ही योजना आर्थिक दृष्ट्या गरीब कुटुंबांना आर्थिक सुरक्षा प्रदान करण्याचे काम करते.
• या योजनेअंतर्गत पात्र कुटुंबांना एक रकमी रक्कम प्रदान केली जाते.
• या योजनेची अंमलबजावणी राज्य सरकारांकडून केली जाते.

राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजना ज्या प्रवर्गासाठी लागू आहे त्या प्रवर्गाचे नाव:

• राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजना सर्व प्रवर्गातील व्यक्तींना लागू आहे.

राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजनेअंतर्गत दिले जाणारे अर्थसहाय्य:

• एखाद्या दारिद्र्य रेषेखालील कुटुंबातील कमावत्या व्यक्तीचा एकाएकी मृत्यू झाल्यास त्याच्या कुटुंबाला एक रकमी 20,000/- रुपयांचे आर्थिक सहाय्य दिले जाते.
• दर महिन्याला 600/- रुपये पेन्शन (75 वर्षे वयोगटातील लाभार्थ्यांसाठी)
• मुलांसाठी शिक्षण अनुदान (18 वर्षे वयोगटातील मुलांपर्यंत)

राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजनेअंतर्गत खालील गोष्टींसाठी लाभ दिला जाणार नाही:

• आत्महत्या
• आत्महत्येचा प्रयत्न
• अमली पदार्थाच्या सेवनामुळे झालेला अपघात
• स्वतःला जाणीवपूर्वक जखमी करून घेणे
• मोटार शर्यतीतील अपघात
• गुन्हयाच्या उद्देशाने कायद्याचे उल्लंघन करताना झालेला अपघात
• बाळंतपणातील मृत्यू
• सैन्यातील नोकरी
• जवळच्या लाभार्थ्यांकडून / वारसाकडून खून
• युद्ध

राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजनेचे लाभार्थी:

• दारिद्रय रेषेखालील कुटुंबातील 18 ते 59 वयोगटातील व्यक्ती
• विधवा, घटस्फोटित महिला किंवा परित्यक्ता स्त्री यांच्यासह एकल महिला प्रमुख असलेली कुटुंबे या योजनेसाठी पात्र आहेत.

राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजनेचा फायदा:

• कुटुंबातील कमावती व्यक्तीचा एकाएकी मृत्यू झाल्यामुळे कुटुंबाला पैशांसाठी कोणावर अवलंबून राहण्याची गरज भासणार नाही.
• कठीण परिस्थिती सरकार गरीब कुटुंबाच्या पाठीशी उभे असल्याची भावना कुटुंबामध्ये निर्माण होईल.
• अपंग किंवा अनाथ मुलं असलेली कुटुंबेही या योजनेसाठी पात्र आहेत.

राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजनेच्या अटी व शर्ती:

• अर्जदार व्यक्ती महाराष्ट्र राज्याचा मूळ रहिवाशी असणे आवश्यक आहे.
• कुटुंबातील व्यक्तीने आत्महत्या केल्यास त्याला या योजनेचा लाभ दिला जाणार नाही.
• महाराष्ट्र राज्याच्या बाहेरील नागरिकांना या योजनेचा लाभ दिला जाणार नाही.
• फक्त 18 ते 59 वयोगटातील नागरिकांनाच या योजनेचा लाभ दिला जाईल व त्यावरील नागरिकांना या योजनेचा लाभ दिला जाणार नाही.
• दारिद्र्य रेषेखालील कुटुंबातील कर्ता स्त्री/पुरुष मृत्यु पावल्यानुंतर राष्ट्रीय कुटुुंब लाभ योजनेचा लाभ मिळवण्यासाठी त्याच्या कुटुंबियांना मृत्युच्या दिनांकापासून 3 वषाच्या आत अर्ज करणे आवश्यक आहे व त्यानंतर आलेल्या अर्जाचा विचार केला जाणार नाही.
• अर्जदार कुटुंबाचे नाव दारिद्र्य रेषेखालील यादीत असणे आवश्यक आहे.
• अर्जदाराचे कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न 1 लाखापेक्षा जास्त असता कामा नये.
• मृत्युमुखी पडलेली व्यक्ती कर्मचारी असल्यास आणि मृत्यूनंतर त्याच्या कुटुंबाला विम्याचा लाभ मिळाला असल्यास कुटुंबाला या योजनेचा लाभ दिला जाणार नाही.

खालील कुटुंबे या योजनेसाठी पात्र नाहीत:

• ज्या कुटुंबाचा प्रमुख केंद्र किंवा राज्य सरकारचा कर्मचारी आहे.
• ज्या कुटुंबाची वार्षिक उत्पन्न मर्यादा ₹ 1 लाख पेक्षा जास्त आहे.
• ज्या कुटुंबातील प्रमुखाचा मृत्यू आत्महत्या किंवा अपघातात झाला असेल.

राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजनेअंतर्गत आवश्यक कागदपत्रे:

• आधार कार्ड
• रेशन कार्ड
• रहिवाशी दाखला
• दारिद्र्य रेषेखालील असल्याचे प्रमाणपत्र
• मोबाईल नंबर
• ई-मेल आयडी
• पासपोर्ट आकाराचे फोटो
• जन्माचे प्रमाणपत्र
• बँक खात्याचा तपशील
• प्रतिज्ञा पत्र
• मृत्यू पत्र

राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजनेअंतर्गत अर्ज करण्याची पद्धत:

• अर्जदाराला आपल्या जिल्ह्यातील जिल्हाधिकारी कार्यालय/ तहसलिदार संजय गांधी योजना/तलाठी कार्यालय या ठिकाणी जाऊन राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजनेचा अर्ज घ्यावा लागेल व अर्जात विचारलेली सर्व माहिती भरून सोबत आवश्यक कागदपत्रे जोड़ून अर्ज जिल्हाधिकारी कार्यालय/ तहसलिदार संजय गांधी योजना/तलाठी कार्यालय यांचेजवळ जमा करावा लागेल.
• अधिकारी जमा अर्ज व कागदपत्रांची तपासणी करून लाभाचे वितरण करतील.

अर्ज करताना लक्षात ठेवायच्या बाबी:

• अर्ज करताना पात्र आणि निकष तपासून घ्या तसेच सर्व आवश्यक कागदपत्रे जवळ ठेवा.
• अर्जात विचारलेली सर्व माहिती अचूक भरा
• अर्जात खोटी माहिती भरू नका.

राष्ट्रीय कुटुंब लाभ योजनेचा अर्ज रद्द होण्याची मुख्य कारणे:

• मृत्य व्यक्ती महाराष्ट्र राज्याची मूळ रहिवाशी नसल्यास
• मृत व्यक्तीने आत्महत्या केल्यास अर्ज रद्द केला जाईल.
• मृत व्यक्तीचे वय 18 वर्षापेक्षा कमी आणि 59 वर्षापेक्षा जास्त असल्यास
• मृत्युच्या दिनांकापासून 3 वषाच्या आत अर्ज न केल्यास त्या नंतर आलेल्या अर्जाचा विचार केला जाणार नाही आणि अर्ज रद्द केला जाईल.
• मृत व्यक्तीचे नाव दारिद्र्य रेषेखालील यादीत नसल्यास
• मृत व्यक्तीच्या कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न 1 लाखापेक्षा जास्त असल्यास

महत्त्वाचे मुद्दे:

• लाभाची राशी लाभार्थी कुटुंबाच्या बँक खात्यात DBT च्या सहाय्याने जमा करण्यात येईल.
• या योजनेसाठी राज्य शासन दरवर्षी 45 कोटी रुपयांची आर्थिक तरतूद करते.
• राज्यातील आर्थिकदृष्ट्या गरीब कुटुंबातील कमावत्या व्यक्तीचा मृत्यू झाल्यास कुटुंबावर उपासमारीची वेळ येणार नाही व त्यांचे जीवनमान सुधारण्यासाठी तसेच त्यांचा आर्थिक विकास होऊन ते सशक्त व आत्मनिर्भर बनण्यास मदत होईल.
• योजनेसाठी अंतिम तारीख नाही.
• योजनेच्या अटी व शर्ती यामंध्ये बदल होण्याची शक्यता असते त्यामुळे योजनेच्या अचूक माहितीसाठी शासनाच्या अधिकृत पोर्टल वर किंवा सामाजिक न्याय आणि विशेष सहाय्य विभाग कार्यालयात संपर्क साधावा.

महाराष्ट्र शासनाच्या योजना